PRCH wysłała opinię o rynku branży centrów handlowych do KE

Polska Rada Centrów Handlowych wysłała do Komisji Europejskiej informację o sytuacji na rynku branży centrów handlowych, wykorzystując tym samym dostępny w EU mechanizm sygnalisty. Intencją PRCH jest przedstawienie sytuacji zaistniałej w wyniku wprowadzonego programu pomocowego w ramach Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, ze specjalnym uwzględnieniem art. 15 ze i jego nowelizacji (art. 15ze1 i art. 7) oraz zwrócenie uwagi Komisji na konieczność wszczęcia postępowania z urzędu w zakresie udzielenia niedozwolonej pomocy publicznej. PRCH, odwołując się do posiadanych opinii i analiz prawnych, wielokrotnie przekazywanych na ręce przedstawicieli Rządu RP podkreśla, że program pomocowy określony art. 15ze i art. 15ze1 stanowi niedozwoloną pomoc publiczną naruszającą art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wniosek zawiera szczegółowy opis sytuacji na rynku centrów handlowych i uzasadnia, w jaki sposób pomoc państwa wpływa na pozycję konkurencyjną reprezentowanej przez stowarzyszenie branży centrów handlowych.

W opinii PRCH, popartej ekspertyzami niezależnych prawników, zaproponowane rozwiązania w ramach ustawy tzw. ”covidowej”, czyli art. 15 ze i 15ze1 są niezgodne z obowiązującym prawem i Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Noszą znamiona selektywności, dyskryminacji i nierównego traktowania przedsiębiorstw. Regulacje wprowadziły odgórnie narzucone i nieproporcjonalne rozwiązania, pogarszające sytuację prawną jednej strony (wynajmujących, czyli właścicieli i zarządców centrów handlowych).

Podczas całego procesu legislacyjnego PRCH podejmowała działania zmierzające do konsultacji i zmiany zapisów ustawy Covid-19, przedstawiając argumenty oparte o dostępne i przedkładane przedstawicielom Rządu RP analizy prawne. PRCH podjęła wiele prób kontaktu z organami państwa, przedstawicielami Rządu, Sejmu i Senatu oraz Prezydentem RP. Po uchwaleniu przez Sejm poprawek do ustawy w dniu 25 czerwca br. i po przekazaniu Ustawy do podpisu Prezydenta, PRCH zaapelowała również do Prezydenta RP o zgłoszenie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, co do zgodności uchwalonej regulacji z Konstytucją RP. PRCH zgłaszała władzom możliwość wystąpienia niedozwolonej pomocy publicznej podczas całego procesu legislacyjnego. Wyczerpawszy wszystkie dostępne sposoby przekonania o swoich racjach, PRCH podjęła ostateczną decyzję przedstawienia sytuacji na forum KE.

„PRCH podjęła wszelkie próby porozumienia i konsultacji w zakresie ustawy covidowej z przedstawicielami władz, jednak nasze apele zostały zignorowane. Zdecydowaliśmy się zatem podjąć roli sygnalisty i przedstawić Komisji Europejskiej zaistniałą na rynku sytuację. Jest ona również, w naszej ocenie, bezprecedensowa w skali europejskiej. W żadnym kraju nie przerzucono bowiem odpowiedzialności za straty jednej strony rynku na drugą. Ponadto nie przeanalizowano, jakie konsekwencje poniosły poszczególne podmioty. Branża właścicieli centrów handlowych o powierzchni powyżej 2000 mkw. została potraktowana wysoce niesprawiedliwie. W Polsce państwo zaingerowało w relacje i umowy między niezależnymi podmiotami gospodarczymi, obciążając jeden z nich kosztami pomocy dla drugiego. Należy dodać, że jest to jedyna branża, która została tak niesprawiedliwie potraktowana podczas pandemii. Podkreślam przy tym, że wynajmujący zostali pozbawieni prawa do jakiejkolwiek pomocy” – mówi Krzysztof Poznański, dyrektor zarządzający PRCH.

Skarb Państwa przejął kontrolę nad przychodami wynajmujących włączając wartości wygaszonych zobowiązań najemców (art. 15ze) do zasobu państwowego i obecnie planuje przejęcie takiej kontroli nad odpowiednio 80% i 50% tych przychodów (art. 15ze1). Ponadto selektywny wybór beneficjentów pomocy odbył się na warunkach nierynkowych i w sposób zakłócający konkurencję na rynku wewnętrznym UE. Niektórzy najemcy zostali uprzywilejowani (udzielono im korzyści) w celu ograniczenia ich kosztów operacyjnych. Najemcy wielkopowierzchniowych obiektów handlowych jako przedsiębiorcy uzyskali niespotykaną na całym rynku wewnętrznym Unii Europejskiej pomoc finansową, która wzmocniła ich pozycję handlową, m.in. względem najemców powierzchni handlowych w obiektach o powierzchni sprzedaży poniżej 2000 mkw. oraz względem wynajmujących.
Ustawa arbitralnie zaingerowała pomiędzy dwie strony rynku, w relacje istniejące między niezależnymi podmiotami. Podzieliła i zantagonizowała branżę handlową.

Zarówno po stronie wynajmujących, jak i najemców znajdują się duzi i mniejsi przedsiębiorcy, będący w bardzo różnej sytuacji finansowej. W drodze uchwalonych regulacji (art. 15ze i obecnie przyjęty art. 15ze1) każdy z najemców otrzymał jednolitą pomoc niezależnie od faktycznej sytuacji finansowej. Warto zaznaczyć, że podczas przyznawania wsparcia z tarcz rządowych i PFR istotną rolę grała indywidulana sytuacja finansowa przedsiębiorcy. Struktura najemców centrów handlowych jest niejednolita: ponad połowa z nich to wielkie międzynarodowe korporacje, kolejne 40% to polskie sieci, w tym duże firmy notowane na giełdzie, a jedynie 10% stanowią mali, lokalni przedsiębiorcy. Jak obecnie można już ocenić, wśród najemców są m.in. duże spółki giełdowe, które w minionym roku odnotowały ogromne zyski, raportowane publicznie, zgodnie z wymogami giełdy. Kosztami pomocy dla najemców zostali obciążeni wyłącznie wynajmujący (bez względu na indywidualną kondycję najemców) w okresie 21 tygodni lockdownów od marca 2020 roku, co generuje łączny koszt ok. 4 mld złotych. Dodatkowe 2 mld złotych właściciele centrów handlowych przeznaczyli dobrowolnie na czasowe obniżki czynszów na rzecz najemców, opierając się na indywidualnych potrzebach i uzgodnieniach.

PRCH zwraca uwagę, że przyjęta sytuacja prawna może spowodować kolejne skutki, gdyż podmioty dotknięte przez ustawę, które zostały jednostronnie obciążone kosztami, mogą składać skargi do Komisji Europejskiej. To z kolei może skutkować m.in.: obowiązkiem zwrotu pomocy przez podmioty uposażone tj. najemców (łączna wartość zwrotu może sięgać nawet 4 mld złotych), zakazem udzielania jakiejkolwiek pomocy publicznej najemcom do czasu zwrotu pomocy udzielonej niezgodnie z prawem, skargą do Komisji Europejskiej o braku notyfikacji pomocy publicznej oraz zarzutem naruszenia dyscypliny finansów publicznych przez osoby odpowiedzialne za nieprawidłowe wydatkowanie środków publicznych. W opinii ekspertów prawa ocena rządu jest w tym zakresie wadliwa, a okoliczności spełnienia przez art. 15ze oraz art. 15ze1 kryteriów pomocy publicznej nie poddano analizom w toku procesu legislacyjnego.

W innych krajach Unii Europejskiej zarówno najemcy, jak i wynajmujący otrzymali wsparcie od państwa. W Polsce natomiast rząd przerzucił cały ciężar na wynajmujących i to im nakazał sfinansować pomoc dla najemców poprzez prawo do niepłacenia czynszów. W ten sposób pozbawił wynajmujących ponad połowy ich rocznych przychodów, nie oferując im jednocześnie żadnej innej pomocy. Zostali też wykluczeni z tarczy pomocowej PFR oraz pozbawieni innych form wsparcia. Branża centrów handlowych została imiennie wyłączona z tarczy finansowej PFR na stronie 14 regulaminu. Do pomocy nie są zakwalifikowani przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność w segmencie nieruchomości komercyjnych.

Ustawowa niesprawiedliwość dotyczy również najemców. Zagwarantowana została pomoc tylko tym z nich, którzy prowadzą działalność w galeriach powyżej 2000 mkw. Najemcy obiektów zlokalizowanych w ciągach ulic i centrach handlowych o powierzchni poniżej 2000 mkw. zostali całkowicie wyłączeni z tych przepisów.

Warto również zaznaczyć, w kontekście uchwalonej legislacji ( art. 15 ze1) , że analizowane przez Polską Radę Centrów Handlowych (PRCH) dane na temat majowych obrotów pokazują wyraźne odbicie obrotowe wśród najemców, zaraz po zniesieniu drugiego w tym roku lockdownu trwającego ok. 6 tygodni. Obroty najemców mogących prowadzić swoją działalność bez ograniczeń, dostarczone przez najemców do agencji badawczej PwC, przy zachowaniu najwyższych standardów poufności, wyniosły średnio 96 proc. zarejestrowanych wpływów w maju 2019 roku i 141 proc. w stosunku do maja 2020 roku. Podobny trend szybkiego odbicia i wzrostu obrotów miał również miejsce w lutym br., co pokazuje, że klienci chętnie wracają do zakupów stacjonarnych w galeriach, gdy tylko mają taką możliwość. Udają się na nie jednak częściej sami niż rodzinami czy z grupą znajomych, dlatego konwersja (przełożenie odwiedzalności na obroty) w galeriach w badanym okresie była o 10 proc. wyższa niż w maju 2019 roku.

To pokazuje, jak nieracjonalne i niesprawiedliwe jest traktowanie branży w sposób proponowany przez omawiane ustawodawstwo i oferowanie jednakowej abolicji czynszowej jednej stronie kosztem drugiej, bez wglądu w autentyczne wyniki i sytuację finansową poszczególnych podmiotów.